Weigeren is een recht

De wet op de patiëntenrechten voorziet in het fundamenteel recht van iedere patiënt dat hij/zij toestemming moet geven voor welke behandeling dan ook - genezend, levensreddend, levensverlengend, palliatief,…  

Wanneer patiënten niet voldoende mondig zijn, of niet voldoende ingelicht zijn over de voor- en nadelen van een bepaalde therapie kan de arts een behandeling ‘boven het hoofd’ van de patiënt nemen (hoewel dit niet wettig is).

Bij acute gezondheidsproblemen - bijvoorbeeld een gebroken been - leidt dat meestal niet tot discussie en aanvaarden de meeste mensen de paternalistische voorstellen van artsen (‘we gaan uw been ingipsen’).  Maar bij chronische aandoeningen, die dus per definitie ongeneeslijk zijn, speelt het effect van een behandeling op de resterende levenskwaliteit van de patiënt een veel grotere rol. Wanneer hier geen grondig overleg plaatsvindt met de zieke (of zijn/haar familie) kan een eenzijdige behandelingskeuze door de arts achteraf tot heel wat frustraties leiden.

Goed informeren en nadien gezamenlijk overleggen is hier de boodschap. Zo kan de patiënt zijn keuze maken uit de bestaande therapeutische opties en eventueel bepaalde - of alle - behandelingen weigeren. 

Het recht op degelijke, begrijpelijke informatie is een fundamenteel patiëntenrecht. Bovendien kan je een vertrouwenspersoon aanstellen om je bij deze beslissingen bij te staan (zie verder).

Negatieve wilsverklaring

Sommige patiënten willen in de keuzes betrokken blijven d.m.v. het opstellen van een zogenaamde voorafgaande “negatieve” wilsverklaring. 
Met dit document wilsverklaring kan je vastleggen welke onderzoeken of behandelingen je niet meer wenst wanneer je het zelf niet meer kan vragen (wilsonbekwaamheid): bij coma, dementie,verwardheid of hersentumor, … 
Het kan hier gaan om het weigeren van kunstmatig toedienen van voeding en vocht, reanimatie, kunstmatige beademing, antibiotica,… CT-scan, NMR-onderzoek,…
Men noemt dit ‘negatief’ omdat het hier gaat over het afwijzen van behandelingen en onderzoeken. Artsen zijn wettelijk verplicht dit te respecteren. 

Klik hier voor meer informatie over de negatieve wilsverklaring

"Positieve wilsverklaring" ? 
Sommigen willen ook vooraf alles opschrijven wat ze later nog WEL willen, indien ze het niet meer zelf kunnen vragen: allerhande heelkundige operaties, ingrijpende onderzoeken, een goede pijnstilling, ...
Deze zogenaamde “positieve” wilsverklaring is richtinggevend, maar niet bindend voor de arts. De wilsverklaring inzake euthanasie is een voorbeeld van een positieve wilsveklaring.

Een arts is altijd verplicht om de beste zorg toe te dienen, zoals bv. pijnstilling, maar men kan echter niet eisen dat artsen behandelingen en onderzoeken ‘moeten uitvoeren’ zelfs indien ze zinloos zijn geworden.