Euthanasie en de rol van de verpleegkundige

De kans is reëel dat je als verpleegkundige of verzorgende op een bepaald moment in je werk ooit te maken krijgt met euthanasie. Degenen die het overkomt, vertellen vaak dat het zelfgekozen levenseinde veel indruk op ze gemaakt heeft. Een gebeurtenis die ze altijd bij zal blijven.

Wanneer is er sprake van euthanasie?

Er is sprake van euthanasie wanneer er voldaan is aan de wettelijke zorgvuldigheidsvereisten. Er is sprake van een natuurlijk overlijden, maar desalniettemin moet dit overlijden gemeld worden bij de Federale Controle- en EvaluatieCommissie Euthanasie. Deze commissie, die is samengesteld uit onder andere artsen, juristen en ethici toetst aan de hand van verschillende criteria of de euthanasie rechtmatig was. Zo niet, dan riskeert de arts een straf of berisping.

De rol van verpleegkundigen en verzorgenden zoals voorzien in de wet van 2002

De euthanasiewet is een procedurewet die de criteria benoemt en de stappen beschrijft die een arts dient te zetten om niet vervolgbaar te zijn.

De rol van de verpleegkundige bij een euthanasie is in wet zeer beperkt: indien er een verplegend team is dat regelmatig in contact staat met de patiënt dient de arts het verzoek (of de wilsverklaring) met het team of leden van dat team te bespreken. Daarnaast zijn leden van het betrokken verplegend team uitgesloten van nalatenschappen (artikel 909 van het Burgerlijk Wetboek).

De arts voert euthanasie uit

De uitvoering van de euthanasie ligt altijd bij een arts. Hij of zij is degene die de dodelijke injectie op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt toedient.

Het gebeurt echter vaak dat een arts vaak beroep zal willen doen op de ondersteuning van een verpleegkundige. En dan is de vraag: waar stopt de bevoegdheid van een verpleegkundige ?

Een vuistregel is om je rol te beperken tot de voorbereidingshandelingen. Verricht alleen de handelingen die vooraf gaan aan de handelingen van de arts om het leven van de patiënt te beëindigen.

Zes denkbare scenario’s (waar je als verpleegkundige mee te maken kunt krijgen voorafgaand aan of tijdens de uitvoering van euthanasie):

1. Je brengt in opdracht van een arts een infuusnaald in, bedoeld voor klinisch gebruik. Later gebruikt de arts het infuus voor euthanasie. Er bestaat geen relatie tussen het aanbrengen van het infuus en de euthanasie, je kan dus onmogelijk (mede-) aansprakelijk zijn.
2. Je brengt in opdracht van een arts een infuusnaald in, bedoeld voor de uitvoering van een euthanasie maar de arts brengt je hier niet van op de hoogte. Je loopt geen risico omdat je niet betrokken/geïnformeerd werd.
3. Je weet dat er euthanasie zal plaatsvinden en verricht voorbereidende handelingen. De euthanasie verloopt volgens de zorgvuldigheidseisen. De arts heeft zorgvuldig gehandeld, en jij ook.
4. Je verricht voorbereidingshandelingen. Maar achteraf blijkt dat er niet aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan. De arts blijft eindverantwoordelijk.
5. Je verricht voorbereidingshandelingen in een situatie waarbij het overduidelijk is dat er niet aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan. In dit scenario loop je een risico op rechtsvervolging: je bent namelijk medplichtig.
6. Je voert als verpleegkundige op verzoek van een arts euthanasie uit. Je loopt een sterk risico op vervolging. Alleen een arts mag euthanasie uitvoeren volgens de Euthanasiewet, dus jij kunt je niet beroepen op de bijzondere strafuitsluiting die in deze wet is vastgelegd.

 Gewetensbezwaren en ethische dilemma’s

Wil je eigenlijk wel meewerken aan de handelingen die vooraf gaan aan de euthanasie, zoals het inbrengen van een infuus? Mag je weigeren en zo ja, hoe maak je dat kenbaar aan je leidinggevende en in welk stadium?

Of je nu arts, verpleegkundige of zorgkunbdige bent, het is belangrijk om jezelf af te vragen of je betrokken wilt zijn bij het euthanasieproces. Het is goed om te weten dat je altijd het recht hebt om te weigeren.

Maak eventuele gewetensbezwaren op tijd kenbaar bij je leidinggevende. Blijf wel professioneel en respecteer het verzoek van de patiënt. Tijdens de euthanasieprocedure kun je ervoor kiezen om de zorg aan een collega over te dragen.

Rapportage in het verpleegkundig dossier over een verzoek kan misschien gezien worden als een vorm van ‘meewerken aan’ maar het getuigt echter niet van professioneel handelen om zo’n verzoek te negeren.

Het kan moeilijk zijn voor een verpleegkundige met gewetensbezwaren om zorg te blijven bieden, omdat hij/zij de patiënt niet kan steunen of begeleiden in zijn keuze. Dit is een onwenselijke situatie, zowel voor de verpleegkundige als voor de patiënt. Daarom is het in het belang van alle partijen om het vooraf bespreekbaar te maken in het verpleegkundig team.

Bron: www.vrijheidindezorg.nl